تسمه تایم خودرو چیست و چه زمان باید تعویض گردد؟ - آیان کتاب

با ما همراه باشید و درباره وبلاگ تور کانادا بیشتر بدانید.

تسمه تایم خودرو چیست؟

امروزه در بیشتر خودرو ها از موتور های 4 زمانه احتراق داخلی استفاده می شود و می توان گفت متداول ترین چرخه احتراق در موتورهاست و همانطور که از اسم آن پیداست، فرایند احتراق در این موتور ها شامل 4 مرحله، مکش، تراکم، توان و تخلیه می باشد. در طول این 4 مرحله میل بادامک یک بار و میل لنگ دوبار می چرخد که رابطه بین چرخش میل بادامک و میل لنگ، همان چیزی است که به عنوان زمان مکانیکی شناخته می شود و این چرخه است که حرکت پیستون ها و دریچه های داخل سیلندر موتور را کنترل می نماید. در کل دریچه ها باید در زمان دقیق در ارتباط با پیستون باز شوند، و اگر این کار را ننمایند، موتور به درستی کار نخواهد نمود. این ارتباط و هماهنگی بر عهده تسمه تایم می باشد. تسمه تایم یا تسمه تایمینگ (Timing Belt)، یک تسمه پلاستیکی است که در حقیقت رابط میان میل لنگ و میل سوپاپ (میل بادامک) محسوب می شود.

در گذشته چرخ دنده و زنجیر وظیفه تسمه تایم را انجام میداند، اما به دلالی مثل هزینه نگهداری و فراوری بالا، ایجاد صدای زیاد و پایین آوردن راندمان موتور، کنار گذاشته شدند. اما با وجودی که صنعت خودرو سابقه بسیار زیادی داشت و به سرعت در حال ترقی بود، تسمه تایم فاقد چنین پیشینه طولانی بود. در واقع اگرچه ابداع خودرو و استفاده از پیشرانه های درون سوز به قرن 19 باز میشود، ولی استفاده از قطعه ای به اسم تسمه تایم، به سال 1945 میلادی برمی شود. آنچه در این سال رخ داد ماحصل کوشش گروهی از مهندسان انگلیسی بود که به صورت مستقل برای پیشرفت مهندسی موتور انجام پذیرفته بود. چندی بعد در 1950 بود که کمپانی پنهارد (Panhard) فرانسه برای اولین بار از این قطعه روی موتور بعضی از مدل خودروهایشان استفاده کرد. بازتاب خیره نماینده این قطعه به قدری بود که نه تن ها افزایش چشم گیر قدرت و بازده را در پی داشت بلکه کاهش مصرف سوخت و سروصدای پیشرانه نیز موجب می شد. تا جایی که شرکت های خودروسازی از این پدیده برای خودرو های مسابقه ای خود در رقابت های SCCA سال 1956 استفاده می کردند. سال 1962 شرکتی آلمانی به اسم گلاس (Glas) برای اولین بار فراوری انبوه خودرویی را که از میل سوپاپ روی سیلندر استفاده می کرد شروع کرد. در 1966 واکسهال (Vauxhaull) از زیرمجموعه های جنرال موتورز نخستین سری از خودرو هایی را که موتورشان از دو میل سوپاپ روی سیلندر ها استفاده می کرد به بازار فرستاد. اما اهمیت تعویض این تسمه در سال 1960 هم زمان با فراوری پیشرانه های شش سیلندر تخت از سوی پونتیاک بود.

وظیفه اصلی تسمه تایم در موتور خودرو چیست؟

همانگونه که اشاره شد چرخه چهارمرحله ای موتور های احتراق داخلی شامل؛ 1- مرحله مکش (پیستون در داخل سیلندر به پایین می رود، سوپاپ هوا باز می شود و مکش ایجاد شده از طریق حرکت رو به پایین سیلندر باعث مکش مخلوط سوخت و هوا به داخل سیلندر می شود.)، 2-مرحله تراکم (پیستون در داخل سیلندر بالا می رود، سوپاپ هوا بسته و مخلوط سوخت و هوا کمپرس می شود.)، 3-مرحله توان (شمع جرقه می زند و مخلوط سوخت و هوا منفجر می شود. پیستون به سمت پایین رانده و همزمان سوپاپ دود باز می شود.)، 4-مرحله تخلیه (پیستون به سمت بالا می آید و دود از محل سوپاپ دود خارج می شود.) است.

در این 4 مرحله، زمانبندی باز و بسته شدن سوپاپ هوا و سوپاپ دود از طریق تسمه تایم صورت می گیرد. در واقع حرکت میل لنگ توسط تسمه تایم به میل سوپاپ (میل بادامک) انتقال می یابد و میل سوپاپ هم سوپاپ ها را بالا و پایین می نماید. اگر به خواهیم به عبارت دیگر چگونگی عملکرد تسمه تایم را شرح دهیم باید بگویم که این قطعه با هماهنگ کردن سرعت چرخش میل لنگ با میل سوپاپ، زمان باز و بسته شدن سوپاپ ها را تنظیم می نماید. میل سوپاپ که به میل بادامک هم معروف است معمولا در سر سیلندر اتومبیل قرار گرفته است، امام ممکن است در بعضی از اتومبیل ها، طراحان جای دیگری از موتور را به این قطعه اختصاص داده باشند. از آنجایی که کار تسمه تایم تنظیم زمانبندی باز و بسته شدن سوپاپ ها است، هرگونه لغزش این تسمه روی فولی متصل به میل لنگ یا میل سوپاپ باعث اشکال در عملکرد موتور می شود، به همین دلیل روی این تسمه دندانه هایی وجود دارد که این دندانه ها روی فولی های دندانه دار قرار می گیرد و بدینوسیله هیچ لغزشی صورت نمی گیرد. وجود همین دندانه ها باعث شده که نصب کردن تسمه تایم به سادگی تسمه های دیگر مثل تسمه دینام نباشد. کافی است تسمه تایم چند دندانه جابه جا نصب شود یا اساس این دندانه ها در محلی اشتباه قرار گیرند، آن وقت آسیبی جدی به موتور وارد خواهد شد. به همین دلیل تعویض تسمه تایم باید توسط یک مکانیک و تعمیرکار حرفه ای انجام شود و انجام این کار را نباید به هر کسی سپرد.

خرابی یا پارگی تسمه تایم چه خطری برای موتور دارد؟

همانطور که می دانید در پیشرانه هایی که با عبارت Interference شناخته می شوند، فضای داخلی سیلندر را سوپاپ ها و پیستون اشغال نموده، اما این دو، هم زمان در این فضا حضور ندارند و به طور زمان بندی شده این فضا را اشغال می نمایند (مانند پژو 405 و 206)؛ و اگر تسمه تایم خودروی شما دچار مشکل شود در این چرخه اختلال به وجود آمده و پیستون و سوپاپ هم زمان داخل این فضا قرار خواهند گرفت و پیستون با سوپاپ برخورد خواهد نمود، که این یک اتفاق بسیار بد برای موتور خودرو است و موتور خودرو دچار آسیب جدی می شود، البته شدت این آسیب به موقعیت و دور موتور خودرو در آن لحظه بستگی دارد، به طور مثال یکی از موقعیت هایی که ممکن است این اتفاق رخ دهد در لحظه استارت خودرو است، در این لحظه به علت این که موتور تکان های شدید تری دارد امکان این که تسمه تایم مستهلک شده، پاره شود زیاد است البته، چون دور موتور خودرو در این زمان چندان زیاد نیست، آسیب کمتری به مجموعه وارد می شود و ممکن است در حد خم شدن سوپاپ ها باشد؛ اما اگر همین اتفاق در دور های بالا تر یا در هنگام شتاب گیری خودرو باشد قطعا آسیب جدی تر خواهد بود و حتی شاید منجر به ترکیدگی سر سیلندر شود. این مورد در هنگام رانندگی در جاده بسیار مشکل ساز است و مواردی هم مشاهده شده که این اتفاق سبب تصادف و واژگونی خودرو شده است. در موتور خودرو هایی مانند ریو یک پارگی ساده تسمه تایم، حتی می تواند منجر به تعویض کل موتور خودرو شما شود. برای پیشرانه non-interferernce (مانند پراید و پیکان) نیز ریسک پاره شدن تسمه تایم وجود دارد، اما در این نوع پیشرانه دیگر خبری از برخورد سوپاپ با پیستون نیست و فقط خودرو خاموش می شود و بیشترین سختی آن در راه ماندن است. به هر حال 3 اتفاق با پارگی تسمه تایم معمول است که عبارتند از به هم ریختن زمانبندی باز و بسته شدن سوپاپ ها، برخورد پرسر و صدای پیستون ها و سوپاپ ها و همچنین وارد نشدن مخلوط سوخت و هوا در زمان مناسب به سیلندر و خارج نشدن به موقع دود از آن که باعث کاهش بسیار زیاد نیروی محرکه اتومبیل و در نهایت خاموش شدن آن می شود.

دلایل اصلی خرابی یا پاره شدن تسمه تایم

به طور کلی دلایل زیادی باعث خرابی تسمه تایم می شود، که ما در این قسمت شایع ترین دلایل خرابی تسمه تایم را به شما معرفی می کنیم؛

1. رانندگی با دور بالا: اگر از شرایط تسمه تایم خود اطلاع ندارید بهتر است مقداری کمتر گاز بدهید، همان طور که می دانید رانندگی با دور موتور بالا علاوه بر وارد شدن فشار به موتورخودرو، فشار زیادی هم به تسمه تایم خودرو شما وارد می نماید. در صورت فرسوده بودن تسمه تایم احتمال پاره شدن تسمه چند برابر می شود.

2. خرابی تسمه سفت کن تسمه تایم: این قطعه هم ممکن است، دچار مشکل شود. یکی از شایع ترین علت های خرابی این قطعه جام کردن هرزگرد تسمه تایم است؛ که باعث اصطکاک و از بین رفتن تسمه می شود، همچنین ممکن است به طور ناگهانی باعث شل شدن تسمه و رد کردن تایم شود که با پاره شدن تسمه تایم تفاوتی ندارد.

3. خرابی واتر پمپ: اگر واتر پمپ شما خراب باشد و بعد از مدتی قفل یا به اصطلاح جام کند، با عث خراب شدن تسمه تایم می شود و ممکن است سبب پاره شدن تسمه تایم و آسیب جدی به خودرو شما شود. بهتر است موقع تعویض تسمه تایم شرایط واتر پمپ را آنالیز کنید و در صورت احتیاج آن را تعویض کنید.

4. جنس نامرغوب و تقلبی: یکی از دلایل پاره شدن تسمه تایم می تواند کیفیت ضعیف آن باشد. بهتر است، به دنبال خرید اجناس ارزان نروید، زیرا از کیفیت لازم برخوردار نیستند. با توجه به ضرر های اقتصادی زیاد موقع خرابی تسمه تایم بهتر است، اجناس باکیفیت و اورجینال خریداری نمایید.

5. تعویض نادرست: از دیگر دلایل مهم خرابی یا پارگی تسمه تایم، تعویض نادرست تسمه می باشد. اگر به درستی تسمه تعویض نشود و به اصطلاح تایم رد کند، می تواند باعث ضعیف شدن قدرت موتور و در نتیجه پاره شدن تسمه تایم شود.

6. انتها عمر مفید تسمه تایم: علت دیگری هم برای پاره شدن تسمه تایم وجود دارد و آن انتها عمر مفید تسمه تایم می باشد که شرکت های فراورینماینده خودرو آن را در دفترچه راهنمای خودرو درج می نمایند که به طور معمول چیزی مابین 60 هزار تا 100 هزار کیلومتر می باشد. تسمه تایم نیز مانند اغلب قطعات موتور خودرو، یک قطعه مصرفی به شمار می رود و این بدان معناست که تسمه تایم، یک عمر مفیدی دارد که روزی به انتها خواهد رسید و باید تعویض شود.

7. استفاده از دنده معکوس ناگهانی: دنده معکوس های ناگهانی نیز یکی دیگر از دلایل اصلی استهلاک تسمه تایم است که گاه حتی منجر به پارگی آن می شود.

8. روغن ریزی: گاه موتور دچار نشتی روغن می شود و این نشتی باعث روغنی شدن تسمه تایم می شود. چرب شدن تسمه تایم، عملکرد آن را مختل نموده و سبب خرابی آن می شود.

علائم خرابی یا فرسودگی تسمه تایم چیست؟

خرابی یا فرسوده بودن تسمه تایم خودرو، علائمی دارد که اگر به آن ها دقت کنید، می توانید زمان مناسب تعویض تسمه تایم را متوجه شوید و از بروز صدمات احتاقتصادی به خودرو پیشگیری کنید. مهمترین و شایع ترین نشانه ها و علائم خرابی و فرسودگی تسمه تایم عبارتند از؛

1. شنیدن صدای غیر معمول از موتور: هنگامی که تسمه فرسوده می شود، صدایی غیرمعمولی (مانند تیک تیک) از درون موتور به گوش می رسد. البته این صدا همچنین می تواند نشانه فشار پائین روغن یا روغن کم در موتور باشد، و دلیل آن یا از روغن موتور و یا از فیلتر روغن می باشد. با توجه به نقش مهم تسمه در خودرو در صورت شنیدن چنین صدایی در اسرع وقت به مکانیک مراجعه نمایید.

2. دور موتور بد عمل می نماید: با رفتن دور به 2 الی 4 هزار و تنظیم نبودن موتور حتما تسمه تایم خودرو را آنالیز کنید. هنگامی که دندانه های تسمه تایم تحلیل رفته باشد و یا تسمه شُل شده باشد، در موقع شتاب گیری دور موتور بالاتر از حد همیشگی خواهد رفت.

3. مشکل در استارت خودرو: اگر خودرو شما به طور ناگهانی بد استارت بخورد ممکن است یکی از دلایل آن از تایم خارج شدن خودرو به علت خرابی تسمه تایم باشد. زیرا تسمه تایم وظیفه تنظیم حرکت میل سوپاپ را به عهده دارد و با به هم خوردن تنظیم این قطعه سایر قسمت ها از تنظیم خارج می شوند.

4. خوردگی دادنه ها: یکی از دلایل خرابی تسمه تایم خوردگی دندانه ها یا دنده های روی تسمه است؛ که شما می توانید از تغییر در صدای تسمه متوجه این موضوع شوید و قبل از اینکه خودرو شما تایم رد کند نسبت به تعویض آن اقدام کنید.

5. خارج شدن دود غیرعادی از اگزوز: اگر از اگزوز خودرو شما بیش از گذشته دود خارج می شود، می تواند به علت مشکل تسمه تایم باشد؛ زیرا وقتی تسمه به درستی کار نکند، موتور باید بیشتر از حالت عادی سعی کند تا قطعات به حرکت درآیند و فشار بیشتری به موتور وارد می شود، به همین علت دود بیشتری فراوری می شود.

6. خاموش شدن خودرو: از مهم ترین نشانه ها، خاموشی ناگهانی خودرو است، اگر با چنین شرایطی روبرو شدید از استارت زدن های پیاپی بپرهیزید، زیرا باعث آسیب بیشتر می شود.

7. لرزش غیرعادی و افزایش مصرف: اگر تسمه تایم مستهلک باشد و مقدار بسیار جزئی از محل خود حرکت کند باعث می شود تا تنظیمات سوپاپ ها بهم بخورد و در نتیجه افزایش مصرف سوخت و لرزش غیرعادی موتور را به همراه دارد.

عمر مفید تسمه تایم در بعضی خودرو های رایج

خودرو پراید: هر 80 هزار کیلومتر

خودرو تیبا: هر 80 هزار کیلومتر

خودرو سمند: هر 60 هزار کیلومتر

خودرو پژو 405: هر 60 هزار کیلومتر

خودرو پژو 405 TU3 موتور 1.4 لیتری: هر 70 هزار کیلومتر

خودرو پژو 206 تیپ 2: هر 70 هزار کیلومتر

خودرو پژو 206 تیپ 5: هر 60 هزار کیلومتر

خودرو رانا: هر 60 هزار کیلومتر

خودرو تندر 90: هر 45 هزار کیلومتر

خودرو مگان 2000: هر 60 هزار کیلومتر

خودرو لوگان (تندر90): هر 40 هزار کیلومتر

خودرو کیا ریو: هر 65 هزار کیلومتر

خودرو زانتیا: هر 65 هزار کیلومتر