بازسازی ساختمان: بازسازی 10 درصد بادگیرهای بافت تاریخی یزد - آیان کتاب

جهت دریافت خدمات بازسازی ساختمان با گروه ساختمانی آبان در ارتباط باشید. از طراحی پلن بازسازی تا اجرای جز به جز بازسازی منزل، ویلا و ساختمان اداری تخصص ماست.

شهر یزد با بادگیرهای برافراشته به آسمان که خنکای نسیم را از آسمان آبی به زمین تفتیده و سوزان می رسانند، شهر بادگیرها نامیده شد اما این زیبایی ها با اینکه از گذشته ها بجا مانده اند و بخشی از بافت ثبت شده جهانی به شمار می فرایند، امروز دستخوش خطراتی هستند که ممکن است آنها را به ورطه نابودی و فراموشی بسپارد.

شهر بادگیرها با همه زیبایی هایش تنها چند بادگیر چشمگیر و بازسازی شده زیبا و شاخص دارد و بقیه بادگیرها که در بسیاری از خانه های شاخص بافت تاریخی یزد وجود دارند یا بازسازی نشده اند یا بازسازی ها اصولی نبوده و یا در حال تخریب هستند.

بطور قطع بودجه های اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد کفاف بازسازی این همه بنای تاریخی از جمله بادگیرها که از اجزای مهم بافت تاریخی یزد محسوب می شوند را ندارد و عدم حمایت مالی از مالکان بناهای دارای بادگیر و کارهای غیراصولی کارایی این زیبایی کویر را زیر سئوال برده و عمر آن را کوتاه خواهد نمود.

کویر است و معماری خشت و گلی، کویر است و کوچه پس کوچه های آشتی کنان، کویر است و دیوارهای بلند سر به آسمان کشیده، کویر است و ساباط سایه انداز، کویر است و بادگیرهای قد به فلک کشیده.....

آمار مشخصی از بادگیرهای یزد در دست نیست

معماری کویری مجموعه ای منسجم از سازه های متمایز با کاربری های مرتبط و کاربردی است که همه آنها از اهمیت زیادی برخوردار است اما شاخصه معماری کویر با توجه به شرایط اقلیمی، فناوری بادگیر است که معماران سنتی آن را اجرا نموده و روزهای داغ و آتشین کویرنشینان را خنک نموده اند.

بادگیرها باید بیش از این مورد توجه قرار گیرند، اینکه آمار مشخصی از تعداد بادگیرهای استان و حتی بافت تاریخی یزد در دست نیست و هیچ یک از آنها هنوز شناسنامه دار نشده اند در حالی که این بافت در لیست آثار جهانی به ثبت رسیده است، اتفاق ناخوشایندی است.

هر آن ممکن است بادگیری بنا به دلایل طبیعی یا غیرطبیعی، با عوامل جوی یا انسانی تخریب شده و از آسمان یزد حذف گردد اما چون تاریخچه و مستندی از آن در دسترس نیست، کسی متوجه نخواهد شد و زمانی که عکسهای هوایی سالهای بعد مشاهده می گردد، مانند امروز حسرت می خوریم که چرا تعداد بادگیرها سال به سال کاهش یافته و این کاهش در عکسهای هوایی محسوس و محسوس تر می گردد.

بازسازی غیراصولی بلای جان بادگیرهای یزد

شناسایی و شناسنامه دار کردن بادگیرها یک بحث است، اما رویکرد درست و استاندارد برای نگهداری و بازسازی آنها یک بحث دیگر؛ متاسفانه بادگیرهای ما یا به درستی شناسایی نشده و به فراموشی سپرده شده اند یا درگیر بازسازی های غیراصولی شده اند که سازه را پایدار نمی نماید و تنها خشت و گلی است که بر بدنه بادگیر مالیده می گردد تا رنگ معماری سنتی به خود بگیرد.

خشت و گل، مصالح کاربردی و اصلی معماری تاریخی یزد محسوب می گردد و استفاده از این مصالح با توجه به اقلیم و شرایط کویری، برترین تصمیم بود اما امروز خشت و گل جنبه زینتی به خود گرفته و دیوارهای آجری در بافت تاریخی با رویه ای از این مصالح کاربردی، رنگ می گیرند اما جان ندارند.

بادگیرها هم در این مورد استثنا نیستند و شاهد بازسازی های غیراصولی این سازه های زیبای معماری کویر هستیم که این زیبایی بصری و ظاهری باعث می گردد به بدنه و ساختار بادگیر توجه نگردد و بادگیر از درون تخریب شده و فرو بریزد.

خداحافظی با بادگیرهای غیر اصیل، بدلی و تزئینی

رئیس پایگاه میراث جهانی شهر تاریخی یزد با اعلام اینکه در محدوده میراث جهانی شهر تاریخی یزد حدود 900 بادگیر در سال 1335 یعنی 65 سال پیش وجود داشته، گفت: بادگیرها از عناصر مهم خط آسمان، سیمای بام و منظر سرزمینی شهر تاریخی یزد هستند.

محسن عباسی هرفته، حفاظت بادگیرها را از مهمترین وجوه حفظ شهر میراث جهانی یزد دانست و گفت: امروز سوداگری مالی، کمی دانش کافی در بین برخی سرمایه گذاران و حتی برخی از مشاوران، طراحان و مجریان و در نهایت عدم نظارت کافی از سمت نهادهایی مثل اداره میراث فرهنگی، بزرگترین آسیب ها را به این عنصر ارزشمند وارد آورده و باعث شد بادگیرهای غیر اصیل، بدلی، تزئینی و دکوری جایگزین بادگیرهای اصیل بافت شوند.

وی پیرامون بازسازی 10 درصد بادگیرهای بافت تاریخی یزد تاکید نمود: یکی از نکات مهمی که در شهر میراث جهانی یزد مهم است، خط آسمان است و یکی از مهمترین شاخص های خط آسمان یزد بادگیرها هستند که امیدواریم با بازسازی و بازسازی بادگیرهای اصیل به نحوی درست، این خط آسمان تاریخی را دوباره احیا کنیم و برگردیم.

عباسی هرفته گفت: ما دنبال جنگلی از بادگیرها نیستیم بلکه همان تراکم و نسبتی که در خط آسمان یزد بوده و معقول هم بوده است، اعاده گردد.

وی، مهمترین اقدامات به منظور حفاظت بادگیرهای یزد را آگاهی بخشی، مستندسازی و شناسنامه دار کردن بادگیرها، پایش مستمر بادگیرهای موجود، نظارت بر بازسازی و احداث بادگیرها و انجام پژوهش هایی در راستای شناخت و روزآمدی بادگیرهای اصیل یزد دانست.

رئیس پایگاه میراث جهانی شهر تاریخی یزد با ابراز خرسندی از اینکه ظرف چهار سال گذشته نزدیک به 90 بادگیر در شهر تاریخی یزد بازسازی و بازسازی اصولی شده، گفت: این تعداد تنها 10 درصد بادگیرهای اصیل شهر یزد است و امیدوارم با تقویت این فرایند، این بخش مهمی از معماری و شهر تاریخی یزد، تقویت شده و غنا پیدا کند.

کوشش برای غنای بادگیرهای یزد

عباسی هرفته پیرامون بازسازی 10 درصد بادگیرهای بافت تاریخی یزد اضافه نمود: صرفاً بادگیرهایی مجوز بازسازی خواهند داشت که در گذشته وجود داشته اند، چرا که براساس کدهای حفاظت، امکان ساخت بادگیرهای تازه بر روی بناهای تاریخی وجود ندارد.

وی تاکید نمود: ما متولی حفظ اصالت بافت تاریخی هستیم که در همه اجزا و ابعاد بافت تاریخی از جمله بادگیرها موضوعیت دارد، بادگیرها علاوه بر اینکه ساخت و شکل آنها باید اصالت داشته باشد یعنی از مصالح، تکنیک های ساخت، شکل های اصیل ساخته گردد و اگر با تکنیک های نامناسب و فرم های نامناسب مثلاً شبیه سایر استان های کشور خلاف است.

ضوابط ساخت بادگیرهای تازه

رئیس پایگاه میراث جهانی شهر تاریخی یزد بیان داشت: اگر خانه ای تاریخی بادگیر نداشته است، امکان ساخت بادگیر در آن نیست، چون این خانه تاریخی باید به همان شکل و سیاق و سبک خودش ساخته گردد.

به گفته وی، به خانه هایی اجازه ساخت بادگیر داده می گردد که شواهدی از وجود بادگیر از جمله بازمانده هایی از آن یا تصاویری از گذشته در آن باشد، چرا که در پی بادگیر دکوری و بدلی نیستیم و معتقدیم بادگیر بخشی از سازمان فضای خانه است همانطور که خانه بدون تالار، اجازه ساخت تالار ندارد.

عباسی گفت: خانه ای که بادگیر نداشته باشد، اجزای مرتبط با بادگیر را هم ندارد و به لحاظ عملکردی بادگیر یک عنصر تنها نیست بلکه با اجزا و فضاهایی در طبقه همکف و زیرزمین کار می نماید. برای اینکه اصالت بنا و خط آسمان را حفظ کنیم، بازسازی بادگیرهای تخریب شده و بازسازی بادگیرهای در حال تخریب را با جدیت دنبال می کنیم.

امکان ساخت بادگیر در خانه های تازه با معماری سنتی

رئیس پایگاه میراث جهانی شهر تاریخی یزد درباره تمایل به ساخت بادگیرها در ساخت و سازهای تازه در بافت تاریخی یزد گفت: البته که در ساخت و سازهای تازهی که در بافت تاریخی انجام می گردد، اگر کسی در زمین هایی که ساخت و ساز نشده، بخواهد خانه خشتی تازه بسازد می تواند طراحی بادگیر را در سازمان فضایی بنا لحاظ و با طرح مصوب اجرا کند.

عباسی اضافه نمود: به این ترتیب اساساً خانه تازهی با مصالح و با ضوابط بافت تاریخی ساخته گردد، امکان ساخت بادگیر تازه وجود دارد.

زندگی در خانه هایی با حیاط مرکزی که حوض فیروزه ای را در میان گرفته نوستالوژی همه ماست، خانه ای که تابستان را در تالار آن زیر باد خنک بادگیر و زمستان را در اتاق های چند دری بگذرانیم و با خاطرات خوش ایام قدیم، خاطره بازی کنیم اما خانه ای بدون این اجزا، با شکل ظاهری از بادگیر، نمی تواند اصیل باشد، زیرا بادگیر در چنین فضاهایی سازه ای بیش نیست و هیچ کاربردی ندارد پس بازسازی بادگیرها وقتی ارزشمند خواهد بود که کاربری بادگیر را به آنها بازگردانیم و از جنبه تزئینی آن بکاهیم.