خبرنگاران گردشگری معدنی؛ سفر به دنیا ناشناخته معادن متروکه - آیان کتاب

به گزارش گروه فرهنگی خبرنگاران، علی اصغر مونسان وزیر میراث فرهنگی، توریستی و صنایع دستی به تازگی با انتشار تصاویری از انگوران به عنوان بزرگترین مجتمع معدنی-توریستی سرب و روی خاورمیانه در ماه نشان در استان زنجان که در روزهای نخست فصل زمستان سفیدپوش شده است، بار دیگر توجه فعالان توریستی را به معرفی و برنامه ریزی برای توسعه توریستی معدن در کشور جلب کرد.

ناشناخته هایی از دل زمین، کانی ها و آنچه از حفاری ابزارآلات و تجهیزات اکتشاف به دست می آید، ماشین های غول آسای حمل و نقل، معدن کارانی سخت کوش با خاطراتی که از دنیای حفاری در معدن و تبدیل شدن یک مجتمع به کارگاه تولیدی و صنعتی در مقیاس بزرگ و حتی معادن متروکه با گذشته های تاریخی و باستانی، تجربه ای شگرف را با عنوان توریستی معدن پیش روی علاقه مندان به سفر و کشف ناشناحته ها می گذارد.

امروزه در دنیا معمولا پس از اتمام فعالیت و خاتمه ذخایر معادن مجموعه اقداماتی چون بازسازی، تغییر کاربری به مراکز تفسیر میراث توریستی و استفاده از خدمات راهنمایان بوم توریستی و زمین توریستی (ژئوتوریسم) صورت می گیرد تا این محل ها به مکانی برای بازدید توریستان و برگزاری تورهای توریستی معدن تبدیل گردد. بهره بردن از دانش و تجربه راهنمایان زمین توریستی، معدن کاران بازنشسته، کارشناسان معادن و کارشناسان سنگ ها و کانی ها، این بازدیدها را به گردشی هدفمند، لذت بخش، هیجان انگیز و آگاهی بخش تبدیل خواهد نمود.

حیات بسیاری از شهرها و جوامع به وجود منابع زیرزمینی، طبیعی، کانی ها و معادن فعال وابسته است که معیشت ساکنان هر منطقه را تامین می نمایند. معمولا پس از اتمام فعالیت معدنی و خاتمه حیات معدن، ساکنان محلی در پی یافتن کار و منبع درآمد دیگر راهی های شهرهای اطراف می شوند که نتیجه آن چیزی جز چهره ای نازیبا از معدنی متروک و روستاها و شهرهای خالی از سکنه، نیست.

ماه نشان زنجان- ایران سرزمین با تنوع منابع معدنی و کانی ها

معادن متروکه و فعال زمینه ای برای درآمد پایدار توریستی

معدن و معدن کاری علاوه بر تاثیر مثبت مالی و ایجاد اشتغال با توجه به تاریخچه ای که دارد، از قدمت معدن گرفته تا روش ها و ابزار حفاری، به مرور به بخشی از میراث تاریخی، فرهنگی و اجتماعی یک سرزمین نیز تبدیل شده است؛ از طرفی تغییر سلیقه توریستان و علاقه آنان به کشف مقصدهای جدید، می تواند انگیزه مهمی برای بهره برداری از معادن در ارائه خدمات به توریستان گردد.

معادنی که هزاران سال قدمت دارند و از تاریخچه تا روش ها و ابزار حفاری آنها، توریستان را به کشف تجربه ای جدید علاقه مند می نماید، در ایران و دنیا کم نیست. وجود معادن متعدد در ایران اعم از معادن متروکه و فعال زمینه ای برای ایجاد شغل و درآمد پایدار در توریستی است.

معادن متروکه به معادنی گفته می گردد که دست کم به مدت پنج سال غیرفعال بوده اند. به دلیل نامناسب بودن شرایط بازار، به اتمام رسیدن ذخایر معدنی، کاهش عیار مواد معدنی، پایین بودن کیفیت مواد معدنی یا عدم توجیه مالی بهره برداری، ادامه فعالیت آنها متوقف شده و به حالت متروک درآمده اند، که خود به دو دسته معادنی که ذخیره آن ها به اتمام رسیده و معادنی که هنوز ذخیره معدنی دارند، اما ادامه فعالیت و استخراج مواد از آن مقرون به صرفه نیست، تقسیم می شوند.

معادن روباز مس، آهن، سرب و روی، گهرسنگ ها، طلا و فیروزه و سنگ های ساختمانی و تزیینی، در صورت بهره برداری اصولی در راستای ترویج صنعت توریستی، می توانند به مقاصد ارزشمندی برای بازدید توریستان تبدیل شوند که در آنها امکان بازدید از فرایند کاوش، فعالیت های آموزشی و تحقیقاتی، تجربه کاوش و استخراج، آشنایی با ماشین آلات و ابزار کار و نحوه استفاده از آن، ایجاد موزه معادن و مراکز تفسیر میراث توریستی و به خدمت دریافت افراد متخصص و جویای کار وجود خواهد داشت.

ایران با معادنی با قدمت چندهزار سال

ایران، سرزمینی با تنوع بی نظیر از منابع و کانی ها با معادن مختلف فعال و متروکه با قدمت چندهزار ساله ها است که ظرفیت جدید توریستی معدنی در زنجیره ارزش و کسب و کار صنعت توریستی محسوب می گردد. آشنایی با ابزار و آلات اکتشاف و حفاریِ معادن از دوران باستان در معادن متروکه تا ابزار نوین کاوش در معادن امروزی، از جاذبه های این نوع توریستی است.

آشنایی با منابع اولیه صنایع مهم کشور و سنگ های گران بها که از دل زمین استخراج می شوند، شناخت میراث تاریخی و آشنایی با یک یا چند دوره زمین شناسی، علاوه بر جذابیت، قابلیت تبدیل یک معدن به مقصدی برای بازدید توریستان و کسب درآمد پایدار برای مردم منطقه را داراست.

مشاهده انواع کانی ها و سنگ ها به ویژه سنگ های قیمتی و جواهر، حضور در معادن روباز و یا زیرزمینی، بازدید از روش های اکتشاف و استخراج آنها، عبور از تونل زیرزمینی، تماشای ماشین آلات استخراج از معادن و حمل و نقل برای مردم و توریستان جذابیت خاصی دارد.

در کنار همه این ویژگی ها توجه به ظرفیت بکر میراث طبیعی و پدیده های جذاب طبیعت زنده و غیرزنده در مناطق مختلف کشور، شناسایی و بهادادن به معادن به واسطه داشتن پیشینه بسیار طولانی و تنوع معدن کاری فرصتی مناسب برای توریستی، اشتغال زایی و توسعه مالی در کنار بهره برداری از معادن در ایران خواهد بود.

انگوران ؛ نخستین مجتمع معدنی توریستی کشور در استان زنجان

انگوران؛ بزرگترین مجتمع معدنی -توریستی سرب و روی خاورمیانه

انگوران به عنوان بزرگترین مجتمع معدنی-توریستی سرب و روی خاورمیانه، ظرفیتی نهفته از جاذبه توریستی در ماه نشان استان زنجان از معادن فعال کشور و بزرگترین مجتمع معدنی سرب و روی خاورمیانه است که خرداد ماه 99 به عنوان نخستین مجتمع معدنی توریستی کشور مجوز فعالیت برای بازدید توریستان را دریافت کرد و با توجه به آماده سازی واحدهای اقامت و اسکان، می تواند در شرایط پساکرونا، به عنوان یکی از مقاصد پربازدید توریستانی که به استان زنجان می فرایند، قرار گیرد.

ماه نشان که از قطب های معدنی استان زنجان است، غنی ترین معدن سرب و روی خاورمیانه و تنها معدن طلای فعال استان زنجان را در خود جای داده است که با وجود برخورداری از آثار تاریخی و جاذبه های طبیعی و توریستی، می تواند زمینه را برای جذب و ورود سرمایه گذار در قسمت های مختلف کشاورزی، معدنی، آبزی پروری، بوم گردی، ایجاد موزه و توریستی منطقه را فراهم کند.

مجتمع انگوران بزرگترین معدن سرب و روی در خاورمیانه و دارای معدن سنگ بزرگ تراورتن و معدن زیرزمینی با دو تونل به طول تقریبی هر کدام 1200 متر هم جوار است؛ همچنین تلاقی با ورودی ییلاق ماه نشان بر اساس شرایط کوهستانی منطقه که تنها راه ورود و خروج عشایر از این جهت است و قرار دریافت در جهت راه زنجان به تکاب و بنای تاریخی تخت سلیمان واقع شده است، از مزیت های ویژه انگوران برای جذب توریستی و هدف مقصد معدنی-توریستی در کشور است.

در نزدیکی معدن انگوران، کارخانه بزرگ کالسیمین وجود دارد که مواد اولیه استخراجی را از مجتمع انگوران با روپ وی (تله کابین) به طول تقریبی 20 کیلومتر تا کارخانه حمل می نماید که در آینده توریستان می توانند با این تله کابین بخشی از جهت را طی و بر فراز طبیعت زیبای منطقه ماه نشان و انگوران را مشاهده نمایند.

خاتمه کانی ها خاتمه حیات معدن نیست

اکنون با توسعه توریستی معدنی، خاتمه استخراج منابع و کانی ها دیگر خاتمه حیات یک معدن نیست و دیگر معدن به پدیده ای متروک و آسیب زا در کنار شهرها و روستاها تبدیل نمی گردد، بلکه با تغییر و تحول و جان بخشی مجدد به یک کالبد به ظاهر بی روح، و ایجاد منابع اشتغال و درآمد، علاوه بر اینکه می توان از بروز آسیب های محیط زیستی، اجتماعی و مالی جلوگیری کرد می توان معدن را به محلی برای توریستی معدنی تغییر کاربری داد، برنامه ای که در بیشتر کشورهای دنیا برای معادن متروک و فعال، عملیاتی شده است.

پژوهش ها نشان می دهد 20 معدن در کشور از قابلیت و ظرفیت اجرای توریستی معدنی برخوردار هستند؛ به طور مثال معدن زیرزمینی نخلک در استان اصفهان حدود 2هزار سال قدمت دارد و در محل این معدن آثار باستانی قرار گرفته که پیشینه آن به دوران ساسانی می رسد؛ در کنار چنین جذابیت های صنعتی، طبیعی و تاریخی، سفر به عمق 230متری زمین اتفاقی است که فقط در این معدن زیرزمینی تجربه خواهد شد.

معدن پتاس خور و بیابانک در اصفهان، معدن نمک گرمسار، معدن فلورین در سوادکوه مازندران، معدن فیروزه نیشابور قدیمی ترین معدن فعال دنیا، معادن سرب و روی در نخلک انارک در نایین با سابقه حفاری معدنی 2هزار ساله را می توان از معادنی با ظرفیت بالقوه توریستپذیری نام برد.

معدن فیروزه نیشابور با حدود 6300 سال قدمت پیرترین معدن فعال دنیا

معدن فیروزه نیشابور پیرترین معدن فعال دنیا

در گرمسار معادن زیرزمینی بسیار بزرگ نمک واقع شده است که از ظرفیت خوبی برای جذب توریست برخوردار هستند؛ همچنین معدن فیروزه نیشابور با پیشینه حدود 6 هزار و300 سال به عنوان پیرترین معدن فعال دنیا در ایران واقع شده است. تبدیل یک معدن سنگ تزیینی متروک در گلپایگان به جاذبه توریستی پارک جنگلی هم یکی از نمونه های پیروز اجرای توریستی معدن در کشور است.

معدن زیرزمینی نمک ویلیچیکا در لهستان که هم اکنون فعال است، بخش های متروکه هم دارد که در ساختار زمین شناسی، ابزار آلات به جامانده از معدن کاران در تونل ها، مجسمه های نمکی جذابیت ویژه ای ایجاد نموده تا حدی که درآمد توریستی در بخش متروک از بخش فعال و معدن کاری بالاتر است. معدن متروک سنگ تزئینی در کشور سوئد که به سالن نمایش تبدیل شده و یا یک معدن سنگ تزئینی در پرتغال که به استادیوم فوتبال تغییر کاربری داده است، از دیگر نمونه های توریستی معدن در اروپا است.

اکنون که توریستان در همه جای دنیا هر روز به دنبال مقصدهای شگفت انگیز، فعالیت های نو و تجربه اتفاقات جدید هستند، استفاده از معادن متروک و توریستی معدنی می تواند فعالیتی اثربخش و بهترین فرصت برای اشتغال زایی و درآمدزایی گردد؛ همچنین استخراج مواد معدنی و به ویژه گهرسنگ ها همواره برای مردم مرموز بوده زیرا دسترسی به معادن برای افراد عادی میسر نیست و توریستی معدنی این فرصت را به افراد می دهد تا آن را تجربه نمایند.

با توجه به شیوع بیماری کرونا و توصیه ستاد ملی مقابله به کرونا به در خانه ماندن و تاکید بر تعویق سفر به دوران پس از مهار بیماری کرونا اکنون بهترین فرصت برای مطالعه و شناخت بیشتر جاذبه های فرهنگی، توریستی و طبیعی ایران و آشنایی با انواع توریستی موضوعی ایجاد شده است. می توان با آنالیز دقیق، مقصدهای جذاب و جدید توریستی را برای مسافرت های فردی و گروهی در دوران پسا کرونا برنامه ریزی کرد.