آیا لایوهای اینستاگرام قابل نظارت است؟ - آیان کتاب

پلیس لایوهای اینستاگرام را زیر نظر دارد و می تواند از این طریق آنها را رصد کند. از سوی دیگر طبق گزارش مجمع استاندارد فیس بوک که قوانین مربوط به حفاظت از کاربران را روی این پلتفرم به روز می کند اعلام شده است که از هر 10 هزار پست در اینستاگرام و فیس بوک تنها 4 پست مغایر با قوانین این شبکه اجتماعی است و از این تعداد نیز میزان ناچیزی به مسائل غیراخلاقی ربط دارد. در این جا این سؤال مطرح می شود که آیا به خاطر این حجم ناچیز از محتواهای غیراخلاقی واقعاً نیاز است این شبکه اجتماعی به سرنوشت تلگرام و توئیتر دچار شود؟ آن هم شبکه ای اجتماعی که این روزها به بستر کسب و کار بسیاری از جوانان بدل شده است و آیا اصولاً پلیس از نظر فنی امکان نظارت به لایوهای اینستاگرام را دارد؟ آیا رصد این لایوهای مجازی قانونی است؟ کارشناسان به این سؤال های ایران پاسخ دادند.

فیلترینگ یک روش ناموفق

آیا پلیس فتا امکان نظارت بر لایوهای اینستاگرام را دارد؟ درباره پاسخ به این سؤال ابتدا با سرهنگ داوود معظمی گودرزی رئیس پلیس فتای استان تهران تماس گرفتیم که سرهنگ گودرزی در این باره به ایران گفت، این بحث فقط به استان تهران مربوط نمی شود و وی نمی تواند در این زمینه اظهارنظر کند و ما را به سرهنگ رامین پاشایی معاون اجتماعی پلیس فتا ارجاع داد. بعد از تماس با سرهنگ پاشایی، وی نیز بعد از شنیدن سؤال ما گفت در حال حاضر امکان پاسخگویی در این زمینه ندارد.

اما سرهنگ تورج کاظمی رئیس سابق پلیس فتای استان تهران که به عنوان کارشناس آی تی نظرش را با ایران در میان گذاشت، معتقد است درصورتی که لایوهای اینستاگرامی خصوصی نباشد، امکان رصد و نظارت بر برنامه های زنده از سوی پلیس وجود دارد.

کاظمی به ایران گفت: وقتی برنامه ای لایو برگزار می شود، معمولاً عمومی است و پلیس و هر نهاد نظارتی دیگر می تواند از طریق داشتن آی دی اینستاگرامی کاربر و عضویت بر این برنامه ها نظارت کند، در غیر این صورت امکان رصد و نظارت بر برنامه های لایو وجود ندارد.

این کارشناس آی تی، فیلترینگ را در کل ناموفق دانست و افزود: تلگرام را مسدود کردند ولی تعداد کاربران آن کاهش پیدا نکرد وتنها تعداد ناچیزی از کاربران از تلگرام مهاجرت کردند.

سرهنگ کاظمی با بیان اینکه ساده ترین و عامیانه ترین راه برای پیشگیری، فیلترینگ است، گفت: روش فیلترینگ هم کارساز نیست و هزینه بر است. چون فیلترشکن های رایگان زیادی وجود دارد و در صورت فیلترینگ کاربران دوباره به این حوزه وارد می شوند و بدتر اینکه وقتی کاربر با فیلترشکن وارد شود و از این فضا استفاده کند دیگر قابل شناسایی نیست.

مهدی انجیدنی مدیرعامل پیام رسان گپ نیز به ایران گفت: از نظر فنی امکان نظارت بر لایوهای اینستاگرامی وجود ندارد و فرد تنها به عنوان بیننده می تواند شاهد آن برنامه باشد.

وی افزود: حتی از طریق نیروی انسانی و با عضویت در گروه هایی که لایو برگزار می کنند، امکان نظارت وجود ندارد، چرا که در آن واحد هزاران لایو برگزار می شود و این نوع نظارت نشدنی است.

رصد به عنوان اقدام تأمینی

بحث رصد و نظارت بر لایوهای اینستاگرامی را از منظر حقوقی نیز پیگیری کردیم که در این باره محمدعلی اسفنانی حقوقدان معتقد است که پلیس فتا بدون دلیل و بدون مجوز نمی تواند تمام لایوهای اینستاگرامی را رصد کرده و نظارت کند. تنها اگر جرمی رخ دهد و فردی شکایت کند یا آسیبی به جامعه وارد شود، پلیس فتا می تواند به عنوان اقدام های تأمینی به این فضا ورود کرده و رصد کند.

عضو سابق کمیته تعیین مصادیق محتوای مجرمانه در پاسخ به این سؤال که دولت و مردم مخالف فیلترینگ اینستاگرام هستند و آیا در چنین شرایطی این اقدام مجلس را باید اقدامی سیاسی تلقی کرد، به ایران گفت: فیلترینگ کار فنی و پیچیده ای است. بنابراین نباید هر کننده ای در این زمینه اظهارنظر کند. کنندگان مجلس یازدهم باید به این موضوع به دیده علمی و فنی و واقعیت گرایانه نگاه کنند. نباید کنندگان به دلیل تضاد با دولت یا مقابله با دولت از این باب وارد شوند، چرا که اینگونه اقدام ها تنها به مردم آسیب می زند و گاهی قابل جبران نیست.

اسفنانی درباره اینکه آیا فیلترینگ راهکار جلوگیری از تخلف است نیز گفت: فیلترینگ یک کار فنی و پیچیده ای است ولی متأسفانه برخی فکر می کنند کار ساده ای است و می توان با این اقدام ناخالصی های آن را از بین برد و مباح کرد این در حالی است که وقتی بخشی در فضای مجازی فیلتر می شود به فاصله چند ساعت به شکل دیگر ظهور می یابد و این فرایند تا بی نهایت ادامه دارد.

وی با اشاره به اینکه فیلترینگ کار بی فایده ای است، افزود: جهان به این نتیجه رسیده است که فیلترینگ از پایه و اساس درست نیست و حتی تجربه جهانی نشان داده فیلترینگ هوشمند نیز کارساز نبوده و تنها 30درصد درست عمل می کند از این رو جهان به شیوه های دیگری از فیلترینگ روی آورده است به طوری که اعمال فیلترینگ از خانواده شروع می شود. عضو سابق کمیته تعیین مصادیق محتوای مجرمانه در ادامه گفت: این خانواده است که اجازه نمی دهد بچه ها و نوجوانان خود به محتوای نامناسب دسترسی داشته باشند و این یعنی فیلترینگ.

این حقوقدان اعتقاد دارد فیلترینگ اینستاگرام هم مانند تلگرام ناموفق خواهد بود. بنابراین بهتر است مسئولان و کنندگان روی سواد رسانه ای خانواده ها و مردم کار کنند و سواد رسانه ای آنها را ارتقا دهند. از سوی دیگر باید از نظر علمی و فنی و محتوایی شبکه های اجتماعی داخلی جذاب و باکیفیت تولید کنند تا کاربران بدون هرگونه اجباری به سمت شبکه های اجتماعی و محتواهای مفید داخلی جذب شوند.

کننده سابق مجلس با بیان اینکه تبعات منفی فیلترینگ بسیار بیشتر از باز بودن شبکه های اجتماعی مانند اینستاگرام است، گفت: وقتی این فضا مسدودسازی شود کاربران به فیلترشکن روی می آورند و با این کار به فضاهای نامناسب و غیراخلاقی دسترسی پیدا می کنند که پیش از این با فیلتر نبودن دسترسی نداشتند.

این حقوقدان اعتقاد دارد باید در زمینه رفتار با شبکه های اجتماعی به گونه ای هوشیارانه عمل کرد که فاسد را به افسد تبدیل نکنیم. به عبارتی ما می خواهیم جلو یک کار بدی را بگیریم ولی با اقدام غیرمنطقی کار بدتری را موجب می شویم.

اسفنانی با بیان اینکه فضای مجازی نیاز روز جهان است، گفت: این فضا مانند چاقو دولبه است و هم می توان از آن بدرستی استفاده کرد و هم نادرست. ولی ما می توانیم به گفته رهبری از این فضا به نفع خود در جهان استفاده کنیم. ما می توانیم حرف خود را از این فضاها به گوش جهان برسانیم و جهانیی حرف برای گفتن داریم بنابراین باید با فرهنگسازی از این فضا بدرستی، اصولی و منطقی بهره برداری کنیم بنابراین اگر این فضا را فیلتر کنیم فضایی را که می توان از آن به بهترین نحو استفاده کرد به ضرر خود مسدود و سانسور کرده ایم.

وی افزود: با توجه به اتفاقاتی که در جهان در حال روی دادن است در آینده ای نه چندان دور تمام کسب و کارها و بانک ها و... به فضای مجازی منتقل خواهند شد. بنابراین اگر ما این فضا را به روی خود ببندیم از جهان عقب خواهیم افتاد و کارها پیش نخواهد رفت و میلیاردها تومان به کشور ضرر و زیان وارد خواهد شد.

فیلترینگ؛ بسته شدن راه شفافیت

محمد بیات جامعه شناس حوزه فناوری های نوین نیز معتقد است در جهانی امروز فیلترینگ نه تنها درمان محسوب نمی شود، حتی مسکن خوبی هم نیست، بنابراین هر وقت رویکرد فیلترینگ را انتخاب کنیم راه به جایی نخواهیم برد.

بیات به ایران گفت: باید به جای فیلترینگ به سمت تولید محتواهای غنی در تمام فضای مجازی بخصوص حوزه شبکه های اجتماعی برویم و پیام خود را در آن فضا به جهان مخابره کنیم. بهتر است ما به جای ایرادگیری به دنبال تولید محتواهای مناسب باشیم و در این راستا پیام خود را به جهان مخابره کنیم.

وی افزود: فضای مجازی دارای انواع مختلف و محتواهای متنوع اطلاعات است و به عبارتی با باران اطلاعات روبه رو هستیم و امکان ندارد که در این جهانی مجازی چتری درست کنید که خیس نشوید؛ تنها راه آن این است که محتوای فاخر و غنی تولید کنیم.

بیات با اشاره به اینکه بهتر است از تجربه های گذشته خود درباره فیلترینگ درس عبرت بگیریم، افزود: تلگرام تجربه موفقی در زمینه فیلترینگ نبود حتی برخی گروه های حاکمیتی و دولتی که فضای تلگرام را ترک کردند همه به این محیط فیلتر شده بازگشتند و با فیلترشکن از آن استفاده می کنند و این اقدام آنها نه تنها هزینه های زیادی را بر مردم تحمیل کرد بلکه راه های شفافیت را نیز از بین برد و جرم و تخلف را نیز افزایش داد.