بیداری پنهان مغز ممکن است شرح دهد چرا زنان کندتر پیر می شوند - آیان کتاب

آیا زنان مغز جوان تری دارند؟

در روند طبیعی افزایش سن، مغز زنان به طور کلی سالم تر می ماند و افت شناختی کمتری را نسبت به مردان تجربه می نماید. پژوهشگران دانشگاه کالیفرنیا در سن فرانسیسکو نشان داده اند که کروموزوم X خاموش در زنان در دوران پیری به نوعی دوباره بیدار می گردد و احتمالاً این عامل به کند شدن زوال شناختی یاری می نماید.

کروموزوم X؛ کتابخانه ای خاموش اما سرشار از اطلاعات

حدود 5 درصد از ژنوم انسان روی کروموزوم X قرار گرفته است، اما تا به امروز مطالعات کمی درباره نقش آن در پیری مغز اجرا شده است. در زنان، هر سلول بدن دو کروموزوم X دارد که به صورت تصادفی یکی از آن ها غیرفعال می گردد. اما بعضی ژن ها از این قاعده مستثنی اند و حتی در کروموزوم خاموش هم فعال باقی می مانند.

پژوهشگران حدس می زنند که با افزایش سن، بعضی از این ژن های خاموش از محدودیت رها می شوند و به عملکرد مغز یاری می نمایند. این موضوع می تواند توضیحی باشد بر اینکه چرا مغز زنان در برابر افزایش سن مقاوم تر است.

آنالیز علمی در مغز موش ها

برای آزمایش این ایده، محققان سلول های مغزی موش های ماده را آنالیز کردند. در این آزمایش، از دو گونه مختلف موش استفاده شد که یکی از آن ها فاقد ژن Xist (عامل اصلی خاموش سازی کروموزوم X) بود. این روش به پژوهشگران امکان داد تا مقدار فرار ژن های کروموزوم خاموش را آنالیز نمایند.

با استفاده از روش معین توالی RNA، محققان متوجه شدند که در سلول های هیپوکامپوس hippocampus موش های پیر، بین 3 تا 7 درصد از ژن های کروموزوم X غیرفعال دوباره فعال شده اند. جالب تر اینکه این بیداری بیشتر در نورون های ناحیه dentate gyrus (بخشی از هیپوکامپوس که در حافظه نقش کلیدی دارد) و سلول های oligodendrocytes (سلول هایی که ارتباطات عصبی را تقویت می نمایند) مشاهده شد.

آیا این یافته ها در انسان هم صدق می نماید؟

برای آنالیز این موضوع در مغز انسان، محققان داده های قبلی را مرور کردند و متوجه شدند که با افزایش سن، ژن های خاموش کروموزوم X در بعضی از انواع سلول های مغزی زنان دوباره فعال می شوند.

یکی از این ژن ها، PLP1، نقش مهمی در فراوری غلاف میلین myelin sheath دارد. میلین ساختاری است که باعث می گردد پیغام های عصبی با سرعت بیشتری منتقل شوند. پژوهشگران مشاهده کردند که با افزایش سن، بیان ژن PLP1 در نواحی مغزی زنان بیشتر از مردان است.

آیا می توان از این کشف برای درمان های آینده استفاده کرد؟

محققان دریافتند که افزایش بیان ژن PLP1 در موش های پیر، چه ماده و چه نر، باعث بهبود عملکرد شناختی آن ها شده و توانایی یادگیری و حافظه آن ها را تقویت نموده است. این یافته نشان می دهد که PLP1 می تواند هدفی برای درمان های مرتبط با پیری مغز باشد.

نتیجه گیری؛ کروموزوم X و نقش آن در سلامت مغز زنان

این پژوهش بار دیگر نشان می دهد که مطالعه زیست شناسی اختصاصی زنان در علوم پزشکی لازم است و می تواند به یافته های مهمی در خصوص سلامت مغز و دیگر بخش های بدن منجر گردد. هنوز پرسش های بسیاری درباره تأثیر بیداری کروموزوم X در مغز زنان وجود دارد، اما روشن است که این مسیر پژوهشی می تواند به درک بهتر از روند پیری و حتی درمان های نو برای اختلالات شناختی منجر گردد.

منبع: Science Advances