چرا منظومه شمسی ما نادرترین نمونه در میان منظومه ها است؟ - آیان کتاب

برای ما همه چیز عادی به نظر می رسد. سیاره آبی رنگ و پر از حیات ما در میان منطقه قابل سکونت اطراف خورشید قرار گرفته است و سیاره های غول پیکر گازی، در فاصله ای بسیار دورتر قرار دارند، اما دو پژوهش تازه نشان می دهند که منظومه شمسی ما در واقع در یک گروه ویژه واقع شده است.

منظومه های فراسیاره ای برای ستاره شناسان یک معما هستند. داده های تلسکوپ فضایی کپلر (Kepler Space Telescope) که کاشف نخستین بخش بزرگ از سیاره های فراخورشیدی است، نشان دادند که در بسیاری از منظومه های سیاره ای، سیاره ها تمایل دارند به همسایگان خود شباهت داشته باشند. به عنوان مثال، اگر سه سیاره وجود داشته باشند که به دور یک ستاره می چرخند، همه آنها تمایل دارند که مقدار و جرم مشابهی داشته باشند.

با وجود این، داده های کپلر محدود بودند. لوکش میشرا (Lokesh Mishra)، پژوهشگر دانشگاه برن (University of Bern) و سرپرست این پژوهش گفت: معین کردن این موضوع که آیا سیاره ها در هر منظومه ای مانند نخود در یک غلاف، به مقدار کافی شبیه به منظومه های دیگر هستند یا خیر، ممکن نبود.

پژوهشگران با آنالیز داده ها، به چهار دسته از منظومه های ستاره ای دست یافتند.

مشابه؛ جرم سیاره های همسایه شبیه به یکدیگر است.

مرتب؛ جرم سیاره ها با فاصله از ستاره افزایش می یابد. این امر در خصوص منظومه شمسی ما صدق می نماید و نادرترین دسته است.

نامرتب؛ جرم سیاره ها تقریبا با فاصله از ستاره کاهش می یابد.

مختلط؛ توده های سیاره ای موجود در یک منظومه، از سیاره ای تا سیاره دیگر بسیار متفاوت هستند.

این پژوهش ها نشان می دهند که منظومه های سیاره ای چگونه و چرا ساختارهای متفاوتی دارند. این امر می تواند ناشی از جرم قرص گاز و غباری باشد که سیاره ها از آن بیرون می آیند.

میشرا در این خصوص گفت: از قرص های نسبتا کوچک و کم جرم و ستارگان دارای عناصر سنگین، منظومه های سیاره ای مشابه پدید می آیند. قرص های بزرگ دارای عناصر سنگین فراوان در ستاره باعث ایجاد سیستم های مرتب و نامرتب بیشتری می شوند. این در حالی است که منظومه های مختلط از قرص هایی با مقدار میانه پدید می آیند.

اگرچه برخورد سیاره ها با یکدیگر یا به بیرون پرتاب شدن از منظومه های ستاره ای خود، بر ظاهر منظومه سیاره ای نیز تأثیر می گذارد، اما نکته مهم این است که انتها آن از ابتدا تعیین شده است.

یان آلیبرت (Yann Alibert)، استاد علوم سیاره ای دانشگاه برن و از پژوهشگران این پروژه گفت: در حال حاضر برای نخستین بار، سیستمی را برای مطالعه کردن کل منظومه های سیاره ای و مقایسه کردن آنها با منظومه های دیگر داریم. یکی از جنبه های قابل توجه نتایج پژوهش ما این است که شرایط اولیه شکل گیری سیاره ها و ستاره ها را به یک ویژگی قابل مقدار گیری مرتبط می نماید. میلیاردها سال تکامل در آنها نهفته است و برای نخستین بار پیروز شدیم این شکاف بزرگ زمانی را پر کنیم و پیش بینی های قابل آزمایش کردن را انجام دهیم.

منظومه شمسی ما نادر است و ما به زودی می توانیم علت آن را بفهمیم.

5858